Geheime onderzoeken naar moskeeën: ‘Schending van privacy en vrijheid van godsdienst'.

De gemeente Almere heeft ernstig verzaakt in het waarborgen van de grondrechten van de moslimgemeente. Dit is de bevinding van de Ombudsman van Metropool Amsterdam, Munish Ramlal. Volgens hem heeft Almere vier jaar geleden in het geheim onderzoek laten doen naar moskeeën in de stad. Het onderzoek werd gefinancierd met middelen van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

Dinsdagochtend presenteerde de ombudsman zijn onderzoek naar de werkwijze van de gemeente Almere, getiteld ‘Op glad ijs. Mensenrechten in gevaar door veiligheidsonderzoeken’. Hij concludeert dat moskeeën in de stad werden onderzocht vanwege “brede bezorgdheid over radicalisering”.

De onderzoeken werden uitgevoerd zonder dat de betrokkenen het wisten en ook de gemeenteraad was niet geïnformeerd. Volgens Ramlal kon de raad hierdoor zijn toezichthoudende rol niet vervullen en bleven de onderzoeksresultaten uitsluitend bij het onderzoeksbureau NTA.

De conclusie is dat Almere te veel heeft vertrouwd op het onderzoeksbureau en de NCTV en niet voldoende onderzoek heeft gedaan naar de rechtmatigheid van de zaak. Volgens Ramlal heeft dit ook het vertrouwen van de islamitische gemeenschap in de stad aangetast.

NRC: ‘Onderzoek naar moskeeën staat op het punt van starten’

Het onderzoek naar moskeeën in Almere werd in 2021 openbaar gemaakt door het dagblad NRC. In een artikel meldde de krant dat minstens 10 gemeenten, waaronder Almere, opdracht hadden gegeven voor undercoveronderzoek in moskeeën.

Volgens NRC stond de operatie in Almere op het punt te beginnen. De gemeente had de bedoeling om onderzoekers van een privébedrijf naar islamitische organisaties te sturen om vertrouwelijke informatie te verzamelen, zonder zichzelf als gemeentemedewerker te identificeren.

Volgens de krant verklaarde het onderzoeksbureau dat zij volgens de wet hadden gehandeld. Deskundigen stelden dat de wet juist werd geschonden. De gemeente weigerde het undercoveronderzoek te bevestigen.

Weerwind: ‘Onderzoek naar extremisme is de beginfase’

Franc Weerwind, de toenmalige burgemeester van Almere, liet enkele dagen later weten dat er een onderzoek was begonnen naar extremisme “in de breedste zin” en niet specifiek gericht op moskeeën. Hij zei ook dat er geen infiltratie of undercoveroperaties werden ingezet. Hoewel deze verklaring werd gegeven, leidde het toch tot een vertrouwensbreuk tussen Weerwind en de islamitische gemeenschap.

De vertrouwensbreuk was zo ernstig dat de uitnodiging van Weerwind en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werden geweigerd.

De opvolger van Weerwind verontschuldigde zich

Het duurde tot juli 2023, twee jaar na de publicatie van het NRC-artikel, voordat de moskeebesturen in Almere in gesprek gingen met de gemeente. Weerwind was inmiddels naar Den Haag verhuisd, waar hij de functie van minister voor Rechtsbescherming op zich nam.

Het gesprek werd gevoerd met zijn opvolger, de huidige burgemeester van Almere, Hein van der Loo. Hein van der Loo bood zijn excuses aan, waardoor de situatie wat gekalmeerd leek. Er werd bijvoorbeeld afgesproken om op een positieve manier samen te werken, met het oog op het welzijn van de stad.

Ombudsman eiste een onderzoek.

De ombudsman van de Metropoolregio Amsterdam, waartoe Almere behoort, stelde al vragen over de kwestie en begon in 2023 met een verkennend onderzoek naar de maatregel die waren genomen. Dit leverde genoeg aanleiding op om een officieel onderzoek te beginnen naar de situatie in Almere. Het was onduidelijk wat de specifieke redenen waren.

Voor het onderzoek zijn onder andere verzonden documenten onderzocht. Daarnaast zijn zowel medewerkers van de gemeente Almere als van het onderzoeksbureau NTA ondervraagd. Ramlal wilde de islamitische gemeenschap meer inzicht en transparantie bieden. Daarnaast is zijn bedoeling om de uitkomsten te gebruiken voor het opstellen van richtlijnen die de rechten en belangen van burgers beter kunnen waarborgen en beschermen.

Er is meer aandacht voor nauwkeurigheid en openheid vereist

Volgens de ombudsman moet Almere nu toegeven dat ze een fout hebben gemaakt, nu het onderzoek is afgerond. “Het toegeven van de fouten en het bieden van transparantie zijn cruciale stappen om het vertrouwen van de moslimgemeenschap terug te winnen.” Ramlal stelt voor om een beoordeling op het gebied van mensenrechten en ethiek op te nemen in het beleid. Ramlal is van mening dat de gemeente duidelijke en transparante richtlijnen moet hanteren bij het aangaan van inkoopprocedures.

Hij pleit ervoor om te stoppen met het systematisch afbeelden van moslims als een gevaar. Volgens hem is dit de onderliggende reden voor het uitvoeren van de onderzoeken.

De gemeente Almere heeft aangeven later op dinsdagochtend een gedetailleerd antwoord op het rapport te zullen geven. De zeven moskeeën in Almere geven aan eerst de tijd te nemen om de bevindingen uit het rapport van de ombudsman te overwegen en zullen later deze week gezamenlijk een reactie geven.

Meer lezen over actueel nieuws in Almere? Klik op de link!