Wat is de belangrijkste oorzaak van een depressie?

Heb je ooit wakker gelegen met sombere gedachten, zoals: "Het heeft allemaal geen zin" of "Ik zal nooit gelukkig zijn"? Hoe vaker je dit soort gedachten herhaalt, hoe slechter je je voelt. Maar wat gebeurt er eerst: de negatieve gedachte of het sombere gevoel? Door de eeuwen heen hebben wetenschappers en filosofen zich over deze vraag gebogen. Sommigen denken dat depressie ontstaat door nare ervaringen in de jeugd, anderen wijzen op chemische processen in de hersenen of een gebrek aan sociale steun. Maar al 1700 jaar geleden zei de Griekse filosoof Epictetus dat niet de gebeurtenissen zelf ons ongelukkig maken, maar hoe we erover denken.

Deze gedachte vormt de basis van cognitieve gedragstherapie (CGT), ontwikkeld door psychologen Albert Ellis en Aaron Beck. Hun theorie stelt dat als je anders leert denken, je je ook anders gaat voelen. Maar is dit echt zo?

Onderzoek naar de invloed van gedachten

Om dit te testen, analyseerden onderzoekers de gegevens van 290 gebruikers van een mentale gezondheidsapp genaamd Feeling Great. In plaats van mensen achteraf naar hun stemming te vragen, volgde de app gevoelens en gedachten in real-time.

Wat bleek? Gebruikers die hun geloof in negatieve gedachten volledig loslieten, zagen een afname van maar liefst 87 procent in negatieve emoties – en dat binnen slechts 80 minuten. Dat is een indrukwekkend resultaat. Maar betekent dit dat gedachten de oorzaak zijn van gevoelens, of veranderden de emoties eerst en volgden de gedachten daarna?

De sleutel tot stemming van depressie

Om dit te onderzoeken, keken wetenschappers naar vier mogelijke verklaringen:

1. Negatieve gedachten veroorzaken negatieve gevoelens.
2. Negatieve gevoelens leiden tot negatieve gedachten.
3. Gedachten en gevoelens versterken elkaar in een vicieuze cirkel.
4. Een onbekende derde factor beïnvloedt beide.

De resultaten lieten zien dat negatieve gedachten een directe en sterke invloed hadden op negatieve gevoelens. Andersom was dit effect veel minder sterk. Er werd geen bewijs gevonden voor een vicieuze cirkel of een verborgen derde factor.

Bevestiging door herhaling

Om zeker te zijn van deze bevindingen, herhaalden onderzoekers het experiment met 1393 gebruikers van een geavanceerde AI-versie van de app. De resultaten bleven vrijwel gelijk. Er werd een heel klein effect gevonden van gevoelens op gedachten, maar dit was verwaarloosbaar in vergelijking met de invloed van gedachten op emoties.

Dit onderzoek ondersteunt de kern van cognitieve gedragstherapie: onze gedachten bepalen voor een groot deel hoe we ons voelen. Dit kan grote gevolgen hebben voor de behandeling van psychische klachten.

Mensen kunnen mogelijk hun negatieve gevoelens verminderen zonder lange therapieën, simpelweg door hun manier van denken aan te passen. De snelle verbetering die gebruikers van de app ervoeren, suggereert dat verlichting niet altijd maanden of jaren hoeft te duren.

Technologie en therapie samen inzetten

Digitale hulpmiddelen zoals apps zouden een snelle en betaalbare oplossing kunnen bieden voor mensen met depressieve gevoelens. Toch blijft menselijke interactie waardevol. Voor veel mensen zal traditionele therapie nodig blijven, maar dit onderzoek laat zien dat het veranderen van gedachten een krachtige manier is om je beter te voelen. En dat is een inzicht waar Epictetus trots op zou zijn.

Lees ook Waarom jongeren contant geld anders ervaren dan digitaal geld