Aantal blanco stemmen verkiezingen 2025 verdubbeld ten opzichte van 2023

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 zijn ongeveer 40.000 blanco stemmen uitgebracht, blijkt uit gegevens van de Kiesraad. Dat aantal is ruim twee keer zoveel als bij de verkiezingen van 2023. De blanco stemmen vertegenwoordigen samen ongeveer een halve Kamerzetel, al hebben ze geen invloed op de uiteindelijke zetelverdeling.

Een blanco stem wordt uitgebracht wanneer een kiezer wel een stembiljet inlevert, maar geen enkele partij of kandidaat aankruist. Deze stemmen worden sinds 2010 apart geregistreerd. Ze tellen mee voor het opkomstpercentage, maar niet voor de uitslag.

Verdubbeling van blanco stemmen moeilijk te verklaren

De verdubbeling van het aantal blanco stemmen verkiezingen is volgens deskundigen opvallend, maar moeilijk te duiden. Henk van der Kolk, bijzonder hoogleraar electorale politiek aan de Universiteit Twente, zegt dat het om een zeer kleine groep gaat.

“Blanco stemmen hebben bijna nooit invloed gehad op de verkiezingsuitslag. We weten niet precies waarom dit aantal is toegenomen, want de groep is te klein om gericht onderzoek te doen.”

Van der Kolk benadrukt dat er slechts kan worden gespeculeerd over de toename. Mogelijke verklaringen zijn dat sommige kiezers zich niet kunnen vinden in het huidige politieke landschap, dat de keuze tussen de 27 partijen als te ingewikkeld wordt ervaren, of dat mensen uit onvrede bewust blanco stemmen om afstand te nemen van het systeem.

Mogelijke invloed van nieuw stembiljet

Dit jaar werd in vijf gemeenten een nieuw, kleiner stembiljet getest. Kiezers moesten daarop twee vakjes rood maken: één voor de partij en één voor de kandidaat. Volgens Van der Kolk kan die verandering een rol hebben gespeeld in de toename van blanco of ongeldige stemmen.

“De onwennigheid van het nieuwe biljet kan verwarrend zijn. Kiezers kunnen fouten maken of per ongeluk een blanco stem uitbrengen.”

De Kiesraad onderzoekt of er een verband bestaat tussen de pilot met het nieuwe stembiljet en het aantal blanco stemmen.

Historisch voorbeeld: Delfzijl 2006

De enige keer dat blanco stemmen aantoonbare invloed hadden op een verkiezingsuitslag was in 2006 bij de gemeenteraadsverkiezingen in Delfzijl. Tijdens een bestuurlijke crisis riepen lokale partijen op om blanco te stemmen. Toen was 20 procent van de stemmen blanco of ongeldig, waardoor de grootste partij uiteindelijk alsnog won.